UMiG Skępe

Grodziska

Kiedy powstawały grodziska?

Skępe od czasów prehistorycznych zamieszkiwane było przez Słowian. Świadczą o tym pozostałe do naszych czasów dwa sąsiadujące grodziska pierścieniowate mające charakter obronny nazwane przez mieszkańców Grzępa i Laluszka. Nie wiadomo, kiedy okolice Skępego zostały zamieszkane przez człowieka. Wyniki badań paleobotanicznych przeprowadzonych na obszarze Jezior Skępskich, gdzie odkryto pyłki zbóż, dowodzą, że uprawę zbóż rozpoczęto w tej okolicy już w epoce neolitu, czyli w epoce rolnictwa. Człowiek zamieszkiwał te tereny już w odległej przeszłości.

Budowa grodzisk

Grodziska i kopce podworskie to widoczne na powierzchni gruntu pierścieniowate lub kopcowate nasypy ziemne. Są pozostałością po grodach i innych założeniach obronnych i obronno – rezydencjonalnych. Na ziemi dobrzyńskiej powstało w średniowieczu i w czasach nowożytnych (od 1500 roku) wiele takich obiektów (od około 42 do 50). Powstały one w celu obrony terenów przed najazdami pruskimi. Grody posiadają typową formę pierścieniowatą, ze względu na ukształtowanie terenu są grodami wyżynnymi lub cyplowatymi. Jeśli były ulokowane na płaskim terenie, określano je jako nizinne. W okresie plemiennym powstały grody w Borzyminie i Brudzeniu Dużym. Za czasów pierwszych Piastów zlokalizowano grody wymienione w falsyfikacie mogileńskim (gród w Dobrzyniu nad Wisłą, Starorypinie i Steklinie). Kilkanaście obiektów pochodzi z XII wieku (gród w Babich Ławach zwany Grzępą, Podolina, Mościska, Parzeń). Grody funkcjonowały także w wieku XIII i na początku XIV. Najczęściej spotyka się grodziska pierścieniowate (gród w Skępem zwany Okopem i w Skrwilnie) oraz grody wyżynne (Osiek Rypiński, Somsiory, Głodowo, Kleszczyn).

Grodzisko "Okop"

Grodzisko Okop w gminie Skępe jest położone na przesmyku wschodniej części Jeziora Wielkiego. Pod grubą warstwą brunatnej, piaszczystej próchnicy leśnej znaleziono liczne duże kamienie eratyczne. Trzecią warstwę stanowił brunatny piasek z próchniczą domieszką, a czwartą szary piasek. Ostatnią warstwę stanowiła czarna próchnica z resztkami węgli drzewnych. Obiekt był prawdopodobnie użytkowany w XI - XIII wieku. Grodzisko skępskie, zwane potocznie Okopem, jest przykładem nizinnego grodziska pierścieniowatego. Stanowi cenny zabytek archeologiczny i zostało wpisane do rejestru zabytków pod numerem 116/127/C.

Na zaproszenie Gustawa Zielińskiego miejscowy gród zwiedził Zygmunt Gloger, wybitny etnograf, historyk i archeolog. Przeszłość grodu w Skępem fascynowała również samego Gustawa Zielińskiego i stała się natchnieniem jego poematu zatytułowanego „Jan z Kępy". Grodzisko w wiekach średnich stanowiło wyspową „Kępę". W utworze tym autor opowiada o niezwykłych przygodach rycerza ze Skępego, który zwrócił wolność pięknej brance wziętej do niewoli w czasie walk Mazurów z pogańskimi Prusami. Dziewczyna pokochała rycerza, któremu ocaliła życie. Wyobraźnia poety uczyniła dzielnego rycerza ze Skępego władcą „grodu na kępie".

Gród skępski Okop był przedmiotem badań A. Zalewskiego. Zlokalizował on obecność trzech grodzisk skępskich (Okop, Grzępa, Laluszka). Oprócz wymienionych obiektów istniał także kopiec obronny, który nie zachował się do naszych czasów. Był usytuowany w miejscu obecnego zespołu dworsko – parkowego w Wiosce Skępskiej. Na kopcu rodzina Zielińskich wzniosła dwór. W sierpniu 1939 roku grodzisko Okop badał J. Delekta. Badania zostały przerwane przez wybuch II wojny światowej. Grodzisko zostało zniszczone w 1958 roku, gdyż zbudowano w tym miejscu amfiteatr, zmieniając w ten sposób około 60% obiektu. Ma ono kształt owalny. W centralnej części znajduje się obecnie betonowy krąg. Naokoło jest usypany wał, który obsadzono drzewami i krzewami, co ostatecznie zniszczyło obiekt i uniemożliwiło przeprowadzenie badań.

Grodzisko "Grzępa"

Grodzisko Grzępa znajduje się w okolicy Jeziora Mielno i Bagna Patana. Grodzisko w Babich Ławach leży w odległości około 1 kilometra od zabudowań i około 750 metrów od linii kolei żelaznej. Obiekt jest wpisany do rejestru zabytków pod numerem 99/51/C. Ma ono kształt lekko zagłębionego majdanu. Znaleziono tam ułamki naczyń glinianych. Jest to grodzisko cyplowate, pierścieniowate, średniowieczne. Miało ono charakter militarny, być może wzniesione w celu ochrony północnych terenów Mazowsza przed najazdami Prusów. Obiekt został spalony w XIII wieku. Później powróciło tu osadnictwo w II połowie XIV wieku. Został odbudowany, potem znów został opuszczony.

O wzniesieniu grodziska Laluszka brak wzmianek.

Opracowała: Bożena Ciesielska